Home

Vakbonden: één front tegen softwarepatenten

Situatie

Het octrooi, of patent, is een door de overheid toegekend monopolie op het commercialiseren van een uitvinding. Te denken valt dan aan stoffelijke zaken in de bouten- en moeren-sfeer, maar bijvoorbeeld ook medicijnen. De achterliggende redenering is dat het zonder bescherming van de uitvinding (het alleenrecht om de uitvinding uit te baten) onmogelijk is om veel geld in de ontwikkeling te stoppen. In ruil voor bescherming moet de uitvinding wel gepubliceerd worden, zodat het een inspiratiebron voor anderen is.

De uitgangsbasis is dat zowel de uitvinder als de economie baat hebben bij toekenning van het patent. Dit is allemaal goed geregeld in de Europese Patent Conventie (EPC). Zo is een uitvinding pas patenteerbaar als ze gebruikt kan worden voor industriële doeleinden, ze nieuw is en voldoende inventief is.

Computerprogramma's worden in de EPC expliciet uitgesloten als uitvinding. Deze zijn immers te abstract (het zijn ideeën) om onder het industriële patentrecht te vallen. Aan de andere kant worden ze wel uitvoerig, automatische en volledig gratis beschermd door het auteursrecht.

Sinds elf jaar kent het Europees OctrooiBureau (EOB) patenten toe op logica-creaties, zoals computerprogramma's, manieren om informatie weer te geven, handelsmethodes, enz. waarover de wet duidelijk zegt dat dit niet patenteerbaar is. Op die manier zijn er momenteel al meer dan 30.000 (feitelijk illegale) softwarepatenten toegekend in de Europese Unie. Deze zijn praktisch waardeloos: niemand durft een softwarepatenten gerechtelijk af te dwingen vanwege de duidelijke inbreuk op de Europese Patent Conventie.

Een overgrote meerderheid van de toegekende softwarepatenten in de EU is in handen van Amerikaanse en Japanse multinationals, die proberen op deze manier proberen een monopoliepositie te bereiken. De Europese Commissie stelde onder zware druk van de patent-lobby een richtlijn voor om softwarepatenten hier te legaliseren.

De reacties bleven niet uit: werknemers (hoofdzakelijk ICT-professionals) , wetenschappers, KMO's, politici, enz. verzetten zich uitdrukkelijk tegen dit voorstel. Gesteund door deze massale publieke reactie is het Europees Parlement erin geslaagd om de originele richtlijn zo te amenderen dat deze softwarepatenten min of meer uitsluit, tot groot ongenoegen van de patentindustrie. Deze heeft aangekondigd alles op alles te zetten om via de Raad van Ministers de aangebrachte wijzigingen ongedaan te maken.

De eerdere verwezenlijkingen van de anti-softwarepatentbeweging moeten dus absoluut veilig gesteld worden. Daarvoor is een breed maatschappelijk draagvlak nodig, en de steun van de vakbonden is hierbij van cruciaal belang. In het enorme doolhof van de Europese besluitvorming heeft de werknemer nu eenmaal een sterke partner nodig om zijn belangen te verdedigen...

Gevolgen van softwarepatenten

  • Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat softwarepatenten ervoor zorgen dat er minder geïnvesteerd wordt in Onderzoek & Ontwikkeling (O&O). Die hiervoor voorziene budgetten gaan dan grotendeels naar octrooiaanvragen en processen.

  • Softwarepatenten stimuleren door hun specifieke aard (gemakkelijk in te dienen, zeer breed, zeer abstract) de monopolisering van de markt. Terwijl grote bedrijven makkelijk 10.000 softwarepatenten kunnen verwerven en daarmee gaan handelen, gaan veel KMO's ten onder aan de gerechtskosten van onterechte patentclaims. In België bestaat zo'n 75% van de ICT-bedrijven uit KMO's.

  • Er ontstaat een vijandig ondernemingsklimaat waarin bedrijven voortdurend het risico lopen failliet te gaan aan de kosten van gerechtelijke acties (ook wanneer het bedrijf in kwestie uiteindelijk onschuldig blijkt te zijn).

  • Omdat softwarepatenten patenten op ideeën zijn, is het bijzonder makkelijk om triviale zaken te patenteren (ondanks de "controles" door het Europees Octrooibureau). Op die manier kunnen bedrijven makkelijk fictieve activa creëren, wat financiële fraude stimuleert. (Met alle mogelijke gevolgen voor de werknemers...)

  • 75% van de toegekende Europese softwarepatenten is in handen van de VS en Japan tegenover 0.74% Belgische softwarepatenten. Als deze gelegaliseerd worden, betekent dit een enorme uitstroom van Belgisch kapitaal naar het buitenland (met alle gevolgen van dien voor de economie).

Tegenstanders van softwarepatenten

  • 91% van de deelnemers aan een raadpleging van de Europese Commissie ziet geen heil in softwarepatenten. 95.8% van de software-ontwikkelaars sloot zich daar bij aan.

  • Meer dan 300.000 Europeanen hebben een petitie tegen software-octrooien getekend, waarvan een meerderheid professioneel met softwareontwikkeling bezig is.

  • Voor de stemming van het Europees Parlement in september werden Belgische (en ook andere) Europarlementariërs massaal gecontacteerd door bezorgde werknemers.

  • Een meerderheid van de Belgische politici.

  • Europese en Belgische belangenorganisaties zoals BEUC, Test-Aankoop, Unizo, UEAPME, CEA-PME

  • Vele prominente wetenschappers (economen, juristen, computerwetenschappers, ...)

  • Allerhande vakbonden en werknemersorganisaties.

Vakbonden in het verzet tegen softwarepatenten